MS Biznes

W 1997 roku uzgodniono Protokół z Kioto do Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC), który ustanawiał cele w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych. Do realizacji tych celów Unia Europejska opracowała europejski system handlu emisjami. 

1. Czym jest europejski system handlu emisjami?

Europejski system handlu emisjami (EU ETS) powstał w 2005 roku w celu limitowania ilości gazów cieplarnianych, które mogą być uwalniane do atmosfery przez energochłonne sektory przemysłu, a więc przede wszystkim przez: producentów energii, linie lotnicze i transport lądowy oraz morski. 

W systemie EU ETS uczestniczy łącznie 31 państw – obok wszystkich 28 państw członkowskich Unii Europejskiej są to także Norwegia, Islandia oraz Liechtenstein. W praktyce oznacza to, że system obejmuje ponad 11 000 instalacji energetycznych oraz energochłonnych instalacji przemysłowych, a także wszystkie odbywające się między uczestniczącymi w EU ETS państwami połączenia lotnicze, co stanowi około 45% całkowitej emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej. 

2. Jak działa europejski system handlu emisjami?

Podstawą działania europejskiego systemu handlu emisjami są ustalane przez Unię Europejską limity ilości dwutlenku węgla, który może być uwolniony do atmosfery. Za każdą emitowaną tonę CO2 firma musi przedstawić uprawnienie do emisji, czyli European Union Allowance, w skrócie EUA. 

Jedno EUA stanowi pozwolenie na uwolnienie do atmosfery jednej tony dwutlenku węgla. Uprawnienia do emisji kupowane są na rynku z dostępnej puli, która jest wcześniej ustalana przez Unię Europejską. W związku ze wspólnotową polityką redukcyjną pula ta z roku na rok maleje, a ograniczona podaż wpływa na wzrost ceny EUA. 

Europejski system handlu emisjami ma więc w założeniu sprawić, że działalność wysokoemisyjna stanie się droższa i mniej opłacalna niż ta prowadzona z wykorzystaniem proekologicznych rozwiązań alternatywnych. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że takie gałęzie gospodarki jak ciepłownictwo, a także przemysł i lotnictwo narażone na tak zwaną ucieczkę emisji, otrzymują część EUA za darmo. 

Europejski system handlu emisjami w poszczególnych państwach członkowskich

Każde państwo członkowskie, biorąc pod uwagę wcześniej określone limity, opracowuje Krajowe Plany Rozdziału Uprawnień (KPRU) i określa liczbę uprawnień emisyjnych wydawanych za darmo. Ustalenia te rozpatrywane są przez Komisję Europejską, która może zaakceptować plan emisyjny lub dokonać jego korekty. Rozliczenie emisji wykonywane jest w systemie rocznym, poprzez umorzenie odpowiedniej liczby uprawnień do emisji. Każdy uczestnik systemu jest do tego zobligowany pod groźbą kary finansowej. Instalacja, która zredukowała emisję poniżej przyznanego jej limitu, może:

• zachować część posiadanych EUA na pokrycie przyszłych potrzeb emisyjnych, 
• sprzedać niewykorzystane EUA innej instalacji, posiadającej zbyt mało uprawnień emisyjnych do swoich potrzeb. 

3. Zalety europejskiego systemu handlu emisjami 

Europejski system handlu emisjami zmniejsza ilość gazów cieplarnianych emitowanych do atmosfery przez państwa Unii Europejskiej, Norwegię, Islandię i Liechtenstein, co sprzyja poprawie jakości powietrza na terenie Starego Kontynentu. System ten przyspiesza dekarbonizację i transformację energetyczną europejskiej gospodarki, dzięki czemu staje się bardziej odporna na kryzysy zewnętrzne. 

EU ETS wpływa również na przyspieszenie elektryfikacji transportu i poprawę efektywności energetycznej budynków, a także na racjonalizację konsumpcji, polepszenie jakości produktów i wydłużenie okresu ich użytkowania. 

4. Kontrowersje wokół europejskiego systemu handlu emisjami 

Główne założenia systemu handlu emisjami zostały stworzone w okresie przed rozszerzeniem Wspólnoty i nie uwzględniały dystansu rozwojowego dzielącego stare i nowe kraje członkowskie. Różny poziom zaawansowania infrastruktury oraz posiadanych środków finansowych sprawia, że spełnienie tych samych norm jest znacznie trudniejsze dla krajów słabiej rozwiniętych i mniej zamożnych, a to z kolei stoi w sprzeczności z zasadami polityki spójności Unii Europejskiej. 

Europejski system handlu emisjami powoduje również przenoszenie produkcji poza UE, gdzie może być prowadzona bez zachowania rygorystycznych norm środowiskowych. Ma to negatywne konsekwencje ekonomiczne dla europejskich producentów i, co znamienne, może prowadzić do pogorszenia stanu środowiska w skali globalnej. Skutki polityki emisyjnej odczuwają również konsumenci, na których przenoszony jest wzrost kosztów lokalnej produkcji.