MS Biznes

Mamy już za sobą sprawę o stwierdzeniu nabycia spadku. Na podstawie sądu uzyskaliśmy prawo do spadku w części ułamkowej. Co dalej zrobić?

Przed nami kolejna- i często, dużo trudniejsza spawa- dział spadku. O ile w wielu przypadkach mamy zadanie ułatwione- ustaliliśmy z pozostałymi spadkobiercami zgodny sposób podziału majątku, tak w wielu przypadkach każdy ma inną wizję podziału spadku. W każdym przypadku należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach.

Dział spadku powinien polegać przede wszystkim na wydzieleniu dla poszczególnych spadkobierców konkretnych przedmiotów, nieruchomości czy ich części.

Do działu spadku nie jest konieczne angażowanie sądu, choć prawo przewiduje również taką drogę ostatecznego załatwienia spraw spadkowych.

W sprawie o dział spadku po spadkodawcy pozostającym w związku małżeńskim przeprowadza się z reguły również podział majątku dorobkowego – zmarłego i wdowy czy wdowca, bo to warunkuje sensowny podział spadku.

Jak najbardziej dopuszczalne, a nawet konieczne, jest połączenie w jednej sprawie działu spadków pozostawionych przez kilku spadkodawców, np. małżonków. Często zdarza się, że po śmierci jednego rodzina świadomie rezygnuje z działu spadku po nim. Nie jest jednak możliwe połączenie spraw podlegających gestii różnych sądów (np. gdy zmarli rodzice mieszkali w Warszawie, a zmarły brat we Wrocławiu).

Sąd ma obowiązek z własnej inicjatywy ustalić jaki jest skład majątku dorobkowego oraz jaka jest jego wartość. Często konieczne jest powołanie biegłych rzeczoznawców.

Przedmiotem spadku bywa najczęściej wyłącznie udział zmarłego w majątku dorobkowym. Udziały małżonków w takim majątku są równe. Tak więc spadkobiercy dzielą wówczas połowę tego majątku. Druga pozostaje przy wdowie lub wdowcu. Dodatkowo małżonek dziedziczący z innymi spadkobiercami (nie dotyczy to sytuacji, gdy wspólnie ze spadkodawcą mieszkały jego dzieci i wnuki), może żądać oprócz swego udziału także przedmiotów urządzenia domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim albo sam. Jest to tzw. ustawowy zapis naddziałowy.

Przedmiotem działu spadku są tylko aktywa, np. roszczenia z ubezpieczenia majątkowego, prawa najmu lokalu niemieszkalnego, itp. Nie przechodzą na spadkobierców prawa i obowiązki ściśle związane z osobą spadkodawcy, jak prawo do zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną naruszeniem czci czy renta należna od sprawcy wypadku drogowego.

Sąd nie może podzielić długów. Spadkobiercom natomiast wolno w umowie ustalić, kto jakie długi będzie spłacał. Jednakże taka umowa wiąże tylko ich. Dla wierzycieli nie ma to znaczenia.

Długi pomniejszające spadek to nie tylko te, które spadkodawca zaciągnął za życia wobec wierzycieli czy ciążące na nim obowiązki, ale także obowiązek wypłaty zachowku, wykonania zapisu i polecenia, koszty postępowania spadkowego oraz koszty pogrzebu, w tym nagrobka odpowiadającego zwyczajom przyjętym w danym środowisku.

Gdy spadkobiercy nie zdołają się porozumieć co do podziału spadku, sprawa trafia do sądu, który będzie się starał przede wszystkim doprowadzić do działu zgodnego. Dotoczy to zarówno sposobu podziału, jak i ewentualnych spłat i dopłat. Współspadkobiercy muszą dokładnie przedstawić sądowi swoją sytuację – wiek, zawód, stan rodzinny, dane o zarobkach i majątku, a także zarobkach i majątku małżonka. Istotne jest również w jaki sposób dotychczas korzystali ze spadku. Jeśli przedmiotem działu jest gospodarstwo rolne, sąd musi uwzględnić w decyzji o jego podziale albo przyznaniu go w całości jednemu współspadkobiercy. Sąd wydaje postanowienie po przeprowadzeniu rozprawy. O terminie każdej muszą być zawiadomieni wnioskodawca i wszyscy jego uczestnicy albo ich pełnomocnicy. Prawomocne postanowienie sądu jest podstawą dokonania wpisów w księdze wieczystej oraz – po uzyskaniu w sądzie dodatkowo klauzuli wykonalności – podstawą egzekwowania tego, co ustalił w drodze egzekucji komorniczej.

Dział spadku zwykle jest połączony ze zniesieniem współwłasności dóbr wchodzących w jego skład. Jeśli bowiem spadkobierców jest kilku, to w wyniku dziedziczenia stają się współwłaścicielami w częściach ułamkowych każdego z dóbr składających się na spadek.

Zniesienie współwłasności może polegać na fizycznym podziale nieruchomości albo przyznaniu jej jednemu ze spadkobierców. Dopuszczalne jest także, na wniosek zainteresowanych, przyznanie spadkobiercom danego dobra na współwłasność.

Jeśli nie ma zgody wśród spadkobierców co do sposobu podziału albo wartości poszczególnych dóbr wchodzących w skład spadku, sprawa działowa może się znacznie przeciągać, zwłaszcza gdy konieczne okaże się sporządzenie opinii biegłych.

Nawet gdy spadkobiercy są zgodni, sprawy, w których konieczny jest fizyczny podział nieruchomości, mogą się przeciągać. Konieczne jest sporządzenie planu podziału nieruchomości według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księdze wieczystej. Przede wszystkim jednak dopuszczalność podziału zależy od ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Podstawą oznaczenia nieruchomości jest wyrys z mapy ewidencji gruntów i budynków. Część nieruchomości może być odłączona tylko wtedy, gdy zostaną przedstawione dokumenty będące podstawą do oznaczenia zarówno części istniejącej, jaki działki czy działek powstających, przy czym działki muszą mieć dostęp do drogi publicznej, co niejednokrotnie wymaga ustanowienia dla nich służebności gruntowej.

Sąd ustala także spłaty i dopłaty, sposób ich uiszczania i wysokość odsetek oraz ewentualnie sposób zabezpieczenia ich spłaty, np. hipoteką na nieruchomości przyznanej na wyłączną własność jednemu ze spadkobierców. Termin uiszczenia spłat i dopłat nie może być dłuższy niż 10 lat.

Spadkobierca może po przyjęciu spadku, a przed dokonaniem działu, sprzedać, darować lub wyzbyć się mienia w drodze zamiany. To samo dotyczy udziału w spadku. Zgoda współspadkobierców nie jest potrzebna. Nabywca przejmuje nie tylko prawa, ale i obowiązki związane ze spadkiem, w tym długi spadkowe, jednakże odpowiedzialność nabywcy i spadkobiercy wobec wierzycieli jest solidarna.

Jeżeli w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne, sąd musi ustalić jego skład i wartość, a zwłaszcza obszar i rodzaj nieruchomości. Podstawowym sposobem jest podział fizyczny, jeśli jednak taki podział byłby sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, sąd powinien przyznać je temu współspadkobiercy, na którego wyrażą zgodę wszyscy pozostali. Dopiero gdy nie ma wśród nich zgody, obowiązany jest przyznać je temu spadkobiercy, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego. Jeśli warunek w postaci prowadzenia lub pracy w gospodarstwie spełnia kilku współwłaścicieli, sąd ma obowiązek przyznać je temu, który daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia. Na zgodny wniosek wszystkich spadkobierców albo jeśli żaden z nich nie zgadza się na przyznanie mu gospodarstwa, sąd musi nakazać sprzedanie go stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Jeśli gospodarstwo zostało przyznane jednemu lub części współwłaścicieli, pozostałym należą się spłaty.

Współwłaściciele, którzy nie otrzymali gospodarstwa, ale w nim mieszkają, zachowują prawo do mieszkania jeszcze przez 5 lat, jeśli są małoletni – przez 5 lat od uzyskania pełnoletniości, a gdy są trwale niezdolni do pracy – bezterminowo.

Wejdź na stronę http://labentowicz.com aby pozyskać informacje kontaktowe  do specjalistów poruszających się w tej dziedzinie.